Wanneer iemand je korte antwoorden geeft en een onverschillige houding aanneemt, betekent dat niet altijd dat degene geen mening of interesse in je onderwerp heeft.
Misschien voelt de situatie niet veilig genoeg, is het een zwaar beladen thema of heb je je nog niet goed genoeg geïntroduceerd bij een persoon. Wanneer je met een doelgroep werkt is het belangrijk om verder te kijken dan dat wat er 'uiterlijk' wordt getoond, ofwel; kijk wat er achter een houding schuilgaat.
In deze blog laten we je methoden zien waarop je dat kan doen. We nemen je graag mee in een onderzoek waarin we te maken kregen met een onverschillige houding van onze doelgroep.
Het onderzoek: stilteruimtes op school
Samen met Soulmate heeft Anthroconsult een onderzoek uitgevoerd op een college in Zwolle. De school vroeg zich af wat de behoefte van studenten is als het gaat om rust- en stiltemomenten. Biedt de school voldoende mogelijkheden voor dit soort momenten en kan een (stilte-)ruimte bijdragen aan extra rust in het drukke studenten leven?
In eerste instantie zijn we met studenten in gesprek gegaan rondom de vraag: wat betekent rust en stilte voor jou? In hoeverre heb je behoefte aan momenten om 'tot jezelf te komen' of je even af te zonderen op school? We merkten dat de antwoorden kort en soms onverschillig waren. We vroegen ons af: betekent dit dat er geen behoefte is aan rust en stilte op school? Of speelt er misschien nog iets heel anders mee?
Soulmate ontwerpt ruimtes, installaties en ervaringen om mensen stil te zetten.
Redenen achter korte antwoorden.
Achter korte antwoorden kunnen veel redenen zitten, in dit geval zagen we de volgende redenen terug:
Groepsdruk: Onverschillige antwoorden kwamen vooral naar voren wanneer we met studenten in groepsformaat spraken. In een plek waar sociaal gedrag wordt verwacht, is jezelf afzonderen en stilte opzoeken een vreemd idee. Daarbij komt een stukje groepsdruk: je wil als student liever niet buiten de groep vallen of anders zijn.
Wie is de onderzoeker? De onderzoeker was natuurlijk een vreemde tegenover de studenten. Dat heeft invloed op de antwoorden. Ook kan er gekeken worden naar uiterlijke kenmerken van de onderzoeker. De onderzoeker moet zich bewust zijn van zichzelf en hoe dit invloed kan hebben: op welke manier kan leeftijd, gender, opleiding, etniciteit etc. invloed hebben op de manier waarop de ander zich tegenover de onderzoeker opstelt?
Onbekend gebied: Op de school was er letterlijk en figuurlijk weinig tot geen ruimte voor stilte en rust. Er werd in lessen weinig over gepraat. Uit observaties en interviews bleek daarbij dat er weinig plekken op school waren waar studenten tot rust kunnen komen. Zo blijft het ook een onwennig thema; je hebt er als student nooit bij stil gestaan.
Persoonlijke snaar: Het 'tot jezelf komen' is erg persoonlijk; dat deel je niet zomaar met iedereen. Aan de andere kant zijn er veel jongeren die nauwelijks bewust omgaan of in contact staan met hun binnenste gevoelsleven.
Methoden voor diepgang
Toen we onze methoden aanpasten, kwam het gesprek echter wel op gang. Dat deden we als volgt:
Zorg voor gewenning: Een onwennig thema heeft gewenning nodig. Door het onderwerp bespreekbaar te maken tijdens lessen en studenten een rustruimte te laten ervaren, werd het thema normaler en de omgeving veiliger om er over te praten. Zo hebben we zelf een les verzorgd en meegedaan met studenten die meditatielessen volgen. Daarbij had Soulmate een stilteruimte op de school geplaatst waarin studenten zich konden afzonderen. Zo konden leerlingen zelf ervaring opdoen met een stilteruimte en ons voorzien van feedback (via een anoniem boekje en enquête).
Meng je in de groep: De onderzoeker werkte dichtbij en met de doelgroep. Ook dit is onderdeel van gewenning: hoe meer je in de omgeving van je doelgroep bent, hoe natuurlijker de interactie verloopt. Zo deelde een studente dat ze zich onzeker voelt om uit te spreken wat haar behoefte is, met name wanneer ze met haar vrienden is. Een andere student ging stilte liever uit de weg, omdat zijn eigen gedachten hem dan confronteerden.
Observeer: We keken niet alleen naar wat er gezegd werd rondom het onderwerp, maar ook hoe de ruimtes in school waren ingericht en werden gebruikt. Zo kwamen we er bijvoorbeeld achter dat er geen ruimte was waar het volledig stil was. Dat heeft ook invloed op wat stilte dan betekend: is stilte wel helemaal 'stil'?
Zet de ander een 'onderzoekerspet' op: Dit was misschien wel de effectiefste methode: studenten zelf de onderzoekerspet op zetten. Zo hebben we studenten de opdracht gegeven om andere studenten te interviewen over hun stilte- en rustbehoeftes. Toen ervaarden ze ook dat ze korte of nonchalante antwoorden terugkregen. Daardoor zijn ze stil gaan staan bij het onderwerp en vroegen ze zichzelf dezelfde vraag die de onderzoeker had: 'waarom krijgen we zulke korte antwoorden?' 'Heeft er dan niemand behoefte aan rustmomenten op school?' Dat hielp ze om te reflecteren op de eigen behoeftes die ze hadden en ook om het gesprek te voeren over de sociale onveiligheid op school rondom het 'tot jezelf willen komen' of 'jezelf willen afzonderen'. De opvolgende brainstorm met de studenten leverde ons veel nuttige feedback en suggesties op over een passende stilteruimte.
'Tot jezelf komen' bespreekbaar maken in de les.
Deze onderzoeksmethoden hebben ons een goed beeld gegeven van de verschillende behoeften die er zijn op school als het gaat om rust en stilte. Ondertussen wordt er hard gewerkt aan het ontwerpen van een ruimte die aansluit bij deze diverse behoeften.
Kijk verder dan de houding
Dit voorbeeld laat zien dat we niet een houding moeten beoordelen als volle waarheid, maar op zoek moeten gaan naar wat er achter schuil gaat. In dit geval vertelde de onverschilligheid ons dat het onderwerp nog te onveilig was in de context waarin we erover wilden praten.
Elk doelgroeponderzoek heeft iets anders nodig om te slagen, met de rijkdom aan methoden in de antropologie passen we ons vanuit Anthroconsult steeds hierop aan. Die flexibiliteit in onderzoek is nodig om de belevingswereld van ons mensen goed in kaart te kunnen brengen. Het doel is namelijk altijd om een initiatief niet vóór maar vàn een groep te maken. Alleen dan zal een groep zich er ook mee verbonden voelen en in actie worden gezet. In dit geval is de stilteruimte een ruimte die ontworpen is vanuit de behoefte van de student: een ruimte waar tot jezelf komen veilig voelt.
Comments